"Έτσι γαμάνε αυτοί που σας χρωστάνε": Το χιούμορ και η κρίση
25 λέξεις. 25 λέξεις που τώρα τελευταία μας προκαλούν κατάθλιψη, θυμό, απογοήτευση, όλα τα πιθανά αρνητικά συναισθήματα. Και κανένα θετικό. Τις έγραψα, λοιπόν, όλες μπροστά, με σκοπό να μην τις χρησιμοποιήσω ούτε μία φορά στη συνέχεια. Αυτή εδώ η παραγραφούλα είναι ο κυματοθραύστης που προστατεύει το κείμενό μου από το τσουνάμι μαυρίλας που απειλεί να μας πνίξει όλους.
ΠΑΣΟΚ. Οικονομία. Πτώχευση. Αναδιάρθρωση. Κούρεμα. Χρεωκοπία. Χρέος. ΑΕΠ. Spreads. Χρηματιστήριο. Έλλειμμα. Χαράτσι. Σύνοδος. Εποπτεία. Βενιζέλος. Πάγκαλος. ΓΑΠ. Μέρκελ. Τρόικα. 2020. Αγορές. Δάνειο. ΜΑΤ. Δακρυγόνα. Βουλή.
25 λέξεις. 25 λέξεις που τώρα τελευταία μας προκαλούν κατάθλιψη, θυμό, απογοήτευση, όλα τα πιθανά αρνητικά συναισθήματα. Και κανένα θετικό. Τις έγραψα, λοιπόν, όλες μπροστά, με σκοπό να μην τις χρησιμοποιήσω ούτε μία φορά στη συνέχεια. Αυτή εδώ η παραγραφούλα είναι ο κυματοθραύστης που προστατεύει το κείμενό μου από το τσουνάμι μαυρίλας που απειλεί να μας πνίξει όλους.
Με έχουμε εντυπωσιάσει τις τελευταίες μέρες. Όλοι μας. Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις πλάκα όταν νιώθεις τους τοίχους του κελιού σου να έρχονται προς το μέρος σου, απειλώντας να σε συνθλίψουν. Αλλά εμείς κάνουμε πλάκα. Υπάρχει η οργή, η θλίψη, όλα αυτά. Αλλά υπάρχει και το χιούμορ. Δεν ξέρω πού βρίσκει χώρο και τρυπώνει μέσα μας ακόμα, αλλά τα καταφέρνει.
Μιλάω κάθε μέρα με ανθρώπους διαφορετικούς μεταξύ τους. Αν τους ρωτήσεις πώς είναι, θα παραδεχτούν ότι είναι χάλια. Ότι το παρόν είναι χάλια, το μέλλον ακόμα πιο χάλια και το παρελθόν μοιάζει πολύ μακρινό. Και μετά θα σου πουν ένα επίκαιρο ανέκδοτο ή μία ατάκα που διάβασαν κάπου και θα γελάσετε και οι δύο. Και θα ξεχάσετε για λίγο τα βάσανά σας – ή μάλλον, κάτι ακόμα καλύτερο: Θα γελάσετε στα μούτρα τους.
Δεν είναι κάποιο στερεότυπο γνώρισμα του Έλληνα, "ο γλεντζές Έλληνας, που ό,τι και να του συμβαίνει κατεβάζει δυο ούζα, χορεύει κι ένα συρτάκι, σπάει και καμιά δεκαριά πιάτα για να ξεχαρμανιάσει και ξεχνάει τα προβλήματά του". Όχι, τα στερεότυπα είναι φτιαγμένα για τις ταινίες και τη λογοτεχνία. Είναι το ένστικτο αυτοσυντήρησης. Είναι αυτός ο αμυντικός μηχανισμός που μας προστατεύει από το να κάνουμε κακό στον εαυτό μας. Γιατί κακά τα ψέματα: Αν δεν υπήρχε ένας τέτοιος μηχανισμός, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας θα είχε αυτοκτονήσει. Και δυστυχώς, ούτε ένας από τύψεις.
Ένας θεός ξέρει πόσο πονάμε. Πόσο δύσκολο είναι να βρεις δουλειά, να μεγαλώσεις τα παιδιά σου, να ανταποκριθείς στις υποχρεώσεις σου. Αλλά γελάμε ακόμα. Βγάζουμε ανέκδοτα, γελώντας με αυτούς που ευθύνονται για το χάλι μας. Γελάμε (πικρά ίσως) με τον εαυτό μας, όταν σκεφτόμαστε πώς ήμασταν πριν από δύο, πέντε, δέκα χρόνια. Μέσα στην οργή μας, ψάχνουμε για χαμόγελα. Στα οργισμένα συνθήματα των αγανακτισμένων πολιτών, θα βρεις μία γερή δόση χιούμορ. Στα καφενεία, οι παππούδες γκρινιάζουν για τις πετσοκομμένες τους συντάξεις, αλλά πάντα βρίσκεται κάποιος να πετάξει ένα αστείο και να ελαφρύνει την ατμόσφαιρα πριν πάθουν όλοι ομαδικώς εγκεφαλικό. Αν κάτι μας κρατάει ζωντανούς, είναι η ικανότητά μας να γελάμε ακόμα.
Κάποιοι λένε ότι είναι ανώριμο να κάνεις πλάκα μπροστά στην καταστροφή. Ότι είναι σαν να βλέπεις το τρένο να έρχεται καταπάνω σου και αντί να τρέχεις να σωθείς, να το βλέπεις γελώντας και να περιμένεις να σε πολτοποιήσει. Ότι είναι μία εκτόνωση της οργής μας που μας εμποδίζει από το να πετύχουμε κάτι μεγαλύτερο, μία οργανωμένη και μαζική εξέγερση δηλαδή. Όμως το χιούμορ ποτέ δεν υπήρξε ανασταλτικός παράγοντας για μία επανάσταση. Αντίθετα, το χιούμορ βοηθάει στη συσπείρωση του κόσμου εναντίον του καθεστώτος, όταν ειδικά αυτό δεν είναι καθόλου δημοφιλές. Και επιπλέον, είναι η μόνη μας διέξοδος. Η λύση για να νιώσω καλύτερα δεν είναι να πάρω μια μολότωφ και να τη ρίξω σε ένα αστυνομικό τμήμα. Είναι να κάνω πλάκα. Και όταν έρθει η ώρα να εκφραστώ πιο σοβαρά, πιο μαζικά, θα το κάνω. Είναι η έλλειψη της αίσθησης του χιούμορ που καθιστά έναν άνθρωπο επικίνδυνο για τους γύρω του, και όχι η παρουσία της.
Ακόμα και στα γήπεδα ο κόσμος ξεσηκώθηκε. Αντί να βρίζουν οι οπαδοί τις μάνες των διαιτητών και των αντιπάλων τους, βρίζουν τους πολιτικούς. Άνθρωποι που θα περίμενε κανείς να είναι εντελώς απολιτίκ και να μην ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο παρά μόνο για το ποιος θα παίξει στην επίθεση την Κυριακή, φωνάζουν πολιτικά συνθήματα. Και βάζουν και χιούμορ: "Έτσι γαμάνε αυτοί που σας χρωστάνε", έλεγε το σύνθημα των οπαδών του Ολυμπιακού όταν νίκησε την Ντόρτμουντ. Φοβερά ευρηματικό. Χωρίς να πειράξουν κανέναν, μια χούφτα άνθρωποι σκέφτηκαν ένα έξυπνο σύνθημα, το τραγούδησαν και μοίρασαν χαμόγελα. Χωρίς να ασκήσουν κανενός είδους βία, εξέφρασαν με χιούμορ αυτό που πάνω-κάτω όλοι αισθανόμαστε, με τρόπο που θα μπορούσε να κάνει ακόμα και φανατικό οπαδό του Παναθηναϊκού να χειροκροτήσει με πάθος.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Είμαστε τρελοί; Βλέπουμε την καταστροφή να έρχεται και χαζογελάμε; Όχι, λέω εγώ. Είμαστε ζωντανοί. Βλέπουμε την καταστροφή να έρχεται και γελάμε. Γελάμε όλοι μαζί. Δεν αποδυναμώνουμε την καταστροφή, όμως ενισχύουμε τους εαυτούς μας. Παίρνουμε δύναμη. Συσπειρωνόμαστε. Ενωνόμαστε κάτω από κοινά αστεία, που κάτω από τον λεπτό μανδύα του χιούμορ κρύβουν κοινές διεκδικήσεις.
