ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ: Γιώργος Σκληρός - Κωνσταντινίδης

  Γ. Α. Αγγελίδης

Προκαταβολικά διευκρινίζω πως τα στοιχεία είναι αντιγραμμένα επιλεκτικά από την Εισαγωγή του Λ. Αξελού: Γ. Σκληρός (1878 – 1919). Η ζωή το έργο και η εποχή του. Υπάρχει στον τόμο «Γ. Σκληρού έργα» των Εκδόσεων Επικαιρότητα.

Γεννιέται στη Τραπεζούντα το 1878, πατέρας του ο λόγιος Ηλίας Κωνσταντινίδης. Το 1896 τελειώνει τις γυμνασιακές του σπουδές και ασχολείται στην Οδησσό με το εμπόριο κοντά στον γαμπρό του. Το 1901 γράφεται στην Ιατρική σχολή της Μόσχας όπου και προσεγγίζει συστηματικά στα δύο χρόνια της παραμονής του τις σοσιαλιστικές ιδέες, γίνεται μαθητής του Γεώργιου Πλεχάνωφ. Φοιτητής ακόμα της ιατρικής παίρνει ενεργό μέρος στη Ρώσικη επανάσταση του 1905 και αναγκάζεται μετά την καταστολή της να καταφύγει στην Εσθονία. Το 1906 παρακολουθεί μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ντόπαρτ της Εσθονίας και κατόπιν στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστήμιου της Ιέννας όπου σπουδάζει βιολογία κοντά στον καθηγητή Ε. Χ. Χαίκελ.

Το 1907 γνωρίζεται με τον Κώστα Χατζόπουλο και εκδίδει σε πεντακόσια αντίτυπα στην Αθήνα «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα». Έντονη συζήτηση γύρω από το βιβλίο στο «Νουμά» που θα κρατήσει δύο χρόνια, στη συζήτηση παίρνει μέρος ότι ποιο ζωντανό έχει να δείξει την περίοδο εκείνη ο τόπος. Ο Σκληρός απαντά στα πρώτα καταφατικά ή αρνητικά άρθρα με το κείμενο «Στους Δημοτικιστάς». Το 1908 γνωρίζεται με τον Δημήτρη Γληνό. Ταξιδεύει την Άνοιξη στη Ρωσία. Σχηματίζει ένα μικρό σοσιαλιστικό όμιλο στην Ιέννα. Το 1910 ξαναταξιδεύει στη Ρωσία για θεραπεία της φυματίωσής του. Το 1911 εγκαθίσταται στο Κάϊρο όπου υπηρετεί σαν γιατρός στη κλινική Βορονώφ. Εγκαταλείπει τη κλινική και αποτραβιέται στο προάστιο του Καΐρου Ζεϊτούν.

Το 1913 αρχίζει την ενεργό παρουσία στη πνευματική ζωή του Ελληνισμού της Αιγύπτου κάνοντας αρχή με την αποστολή στο περιοδικό «Γράμματα» στα τέλη του Νοέμβρη του ιστορικού του γράμματος «Ο Σκεπτικισμός και η Φυλή μας», κειμένου που προκάλεσε ευρύτατο κύκλο συζητήσεων, σ΄ ένα πλατύ κύκλο διανοουμένων από τον Δ. Ζαχαριάδη, τον Ί. Δραγούμη και τον Π. Βλαστό μέχρι τον Ν. Γιαννιό και τον Γ. Παπανδρέου, που κάλυψαν για αρκετό διάστημα τις στήλες των Αλεξανδρινών «Γραμμάτων» και της «Νέας Ζωής». Να σημειώσουμε εδώ ότι αυτή τη χρονιά γίνεται η πρώτη έκδοση στην Ελλάδα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου σε μετάφραση του Κώστα Χατζόπουλου.

Το 1914 παντρεύεται και εξακολουθεί να μένει στα προάστια του Καΐρου λόγω επιδείνωσης της υγείας του. Συνεχίζει όμως να ασκεί αλλά ολοένα και αραιότερα το επάγγελμα του γιατρού. Εξακολουθεί να ταράζει τα λιμνάζοντα νερά της παροικίας με εκλαϊκευτικές διαλέξεις και συζητήσεις γύρω από το Μαρξισμό και διάφορα άρθρα και απαντήσεις γύρω από τις συζητήσεις που προκάλεσε το «γράμμα» του. Το 1915 ιδρύει μαζί με άλλους διανοούμενους το «Εντευκτήριο του Καΐρου» και κάνει διάφορες ομιλίες γύρω από το Δημοτικισμό και το μέλλον του. Δημοσιεύει νέα κείμενα του ενώ ταυτόχρονα ξαναδουλεύει τα παλιά. Καρπός των προσπαθειών αυτών η δημοσίευση ενός κεφαλαίου στη «Νέα ζωή» από το «Κοινωνικόν μας Ζήτημα» που σκοπεύει να εκδώσει ξαναγραμμένο και συμπληρωμένο. Το 1916 είναι συνιδρυτής της «Δημοτικιστικής Ομάδας» του Καΐρου. Το 1917 πρωτοστατεί στην ίδρυση της «Λαϊκής Λέσχης» Καΐρου και δίνει διάλεξη στη αίθουσα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης για τον Λέοντα Τολστόι. Το περιοδικό «Γράμματα» εκδίδει στην Αλεξάνδρεια σε αυτοτελές τομίδιο τη μελέτη του «Η φιλοσοφία του πολέμου και της ειρήνης». Το 1918 ύστερα από πρότασή του δημιουργείται την άνοιξη με αφορμή τα εγκαίνια του «Πρότυπου Σχολείου», ο «Εκπαιδευτικός Όμιλος Αιγύπτου».

Η συνεχής επιδείνωση της υγείας του του στενεύει τα περιθώρια δράσης, εξακολουθεί όμως ακόμα να συμμετέχει ενεργά στην πνευματική ζωή της παροικίας, ενώ πεθαίνει ο δάσκαλός του μεγάλος Ρώσος Μαρξιστής Γεώργιος Πλεχάνωφ. 1919 και η κατάσταση της υγείας του είναι τραγική. Με το άγχος του τέλους που σαν γιατρός διαβλέπει, προσπαθεί να περισώσει ότι η έντονη πνευματική δράση δεκαπέντε περίπου χρόνων του προσκόμισε σαν «στάση ζωής», στο συνθετικό εκείνο έργο «Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού». Στις 22 Δεκέμβρη 1920 (4 Γενάρη με το νέο ημερολόγιο), πεθαίνει λίγο μετά την κυκλοφορία του κύκνειου άσματός του. Είναι η χρονιά που ιδρύεται από τον Β. Ι. Λένιν και άλλους διεθνιστές επαναστάτες η 3^η Διεθνής, το ΣΕΚΕ προσχωρεί σε αυτήν και μετονομάζεται σε ΚΚΕ, ενώ δολοφονούνται στην Γερμανική αντεπανάσταση στις 15 Γενάρη η Ρόζα Λούξενμπουργκ και ο Κάρλ Λήμπνεχτ.

Έργα του:           

Στην αναλυτική παρουσίαση του Σκληρού από τον Λ. Αξελό στον τόμο «ΓιώργουΣκληρού Έργα» των εκδόσεων «Επικαιρότητα», η βιβλιογραφία του χωρίζεται σε τρεις ενότητες, αυτήν παρουσιάζω και εδώ.

1^η τα τρία αυτοτελή έργα του:

- Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα

- Η Φιλοσοφία του Πολέμου και της Ειρήνης

- Τα Σύγχρονα Προβλήματα του Ελληνισμού

2^η Τα χειρόγραφα σκόρπια από διαλέξεις και γράμματα που έστελνε σε περιοδικά, υπάρχουν 29 κείμενα του Σκληρού που δεν βρίσκω σκόπιμο να αντιγράψω εδώ.

3^η   Βιβλιογραφικές  βιογραφικές και πολιτικοιδεολογικές αναφορές στο έργο του Σκληρού από σύγχρονούς του και κατοπινούς συγγραφείς που φτάνουν μέχρι τον Μάη του 1974, όταν εκδόθηκε και ο τόμος με τα έργα του. Βρίσκουμε 90 ονόματα συγγραφέων όπου στα βιβλία, μελέτες, έρευνες τους, χρησιμοποιούν ως πηγή αναφοράς τα έργα του Γ. Σκληρού. Και αυτόν τον κατάλογο δεν κρίνω σκόπιμο να τον αντιγράψω.