μία πρώτη γεύση
Το καλοκαίρι του 2007, 4 μέλη της συντακτικής επιτροπής είχαμε την τύχη να βρεθούμε στην Κούβα.
ΜΕΡΟΣ Β
Εμείς μείναμε στην παλιά Αβάνα, εκεί που βρίσκονται και οι πιο φτωχές συνοικίες, το ιστορικό κέντρο και τα μουσεία. Γι΄ αυτό και το να σε πλησιάζουν, για κάποια προσφορά υπηρεσίας είναι πολύ πιο έντονο. Και αν μείνεις μόνο σ’ αυτό, θ’ αποκομίσεις την εντύπωση ότι στην Αβάνα κανείς δεν δουλεύει, όλοι ασχολούνται με τον τουρισμό, κάτι που δεν είναι η πραγματικότητα. Και λέμε πιο φτωχές συνοικίες, με την έννοια ότι τα σπίτια, και τα κτήρια γενικότερα, ακόμα και τα δημόσια είναι παλιά, πανέμορφα και ασυντήρητα, για ευνόητους οικονομικούς λόγους. Μόλις πριν λίγα χρόνια δημιουργήθηκε ένα κρατικό τουριστικό γραφείο, του οποίου τα έσοδα πηγαίνουν αποκλειστικά σ’ αυτό τον σκοπό.
Η κύρια πηγή εσόδων της Κούβας είναι πρωτίστως ο τουρισμός και μετά η βιο-έρευνα, όπου αν το καταλάβαμε σωστά, αφορά και την έρευνα στην ιατρική (που είναι πολύ ανεπτυγμένη), αλλά και έρευνα για καλλιέργειες κ.λ.π.. Η ειδίκευση αυτή αποκτήθηκε αναγκαστικά, λόγω του χημικού και βιολογικού πολέμου των Αμερικάνων, όλα αυτά τα χρόνια, στην αγροτική οικονομία, και όχι μόνο. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς πόσο δύσκολο είναι να εξασφαλίσεις σαν κράτος βασικές κοινωνικές ανάγκες, όπως η παιδεία, υγεία, δουλειά, κ.λ.π. κάτι που η Κούβα το καταφέρνει, παρά το εμπάργκο. Και βλέποντας τις συνθήκες εκεί, τότε η λέξη αυτή αποκτά πραγματικό νόημα.
Και αν δεις μόνο την Αβάνα, τότε δεν έχεις δει Κούβα.
Η εμπειρία στην επαρχία είναι κάτι διαφορετικό. Με το που βγαίνεις από την Αβάνα, η αλλαγή είναι εμφανής. Τα σπίτια είναι πιο συντηρημένα και σου δίνουν την αίσθηση ότι ζουν καλύτερα. Η πρώτη μας επαφή ήταν με την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο και την κοιλάδα Βινιάλες, και το πρώτο μας πέρασμα ήταν από ένα χωριό, όπου δεξιά και αριστερά στο δρόμο υπήρχαν σε πορτρέτα ζωγραφισμένοι Κουβανοί διεθνιστές κάτοικοι της περιοχής, που έδωσαν την ζωή τους πολεμώντας στην Αγκόλα, στο Κονγκό, στην Βολιβία κ.λ.π.. Περνώντας από το Λας Τεράσας συναντάς ένα βουνό κατάφυτο, με οργιώδη βλάστηση, και μένεις έκπληκτος όταν σου εξηγούν, ότι αυτό ήταν τελείως καραφλό, και με κρατικό πρόγραμμα έχει την μορφή που βλέπουμε σήμερα. Μάλιστα έχει χαρακτηριστεί από την Ουνέσκο προστατευόμενη περιοχή.
Επόμενος προορισμός ήταν το Τρινιδάδ, κεντρική Κούβα.
Αξίζει εδώ να πούμε λίγα λόγια για την μετακίνηση από πόλη σε πόλη, αλλά και μέσα σ’ αυτές. Είναι αρκετά δύσκολη και επιστρατεύεται κάθε μέσο που έχει ρόδες. Από κάρο, μέχρι νταλίκες. Στην εθνική οδό συναντήσαμε τα πάντα. Από το πιο σύγχρονο αυτοκίνητο που είναι συνήθως ταξί ή αυτοκίνητα τουριστικών γραφείων, μέχρι κάρα. Στις στάσεις υπάρχει ταξιθέτης που κρατά σειρά και τακτοποιεί τον κόσμο σε όποιο μέσο περάσει. Υπάρχουν ανοιχτά φορτηγά που έχουν φτιαχτεί με πάγκους για θέσεις και εξυπηρετούν τον κόσμο. Νταλίκες που σταματούν και παίρνουν όσο κόσμο μπορούν. Μέσα στις πόλεις το καλοκαίρι επιστρατεύονται και τα σχολικά που εκτελούν δρομολόγια λεωφορείου. Επίσης τα κρατικά αυτοκίνητα είναι υποχρεωμένα να σταματούν στις στάσεις και να παίρνουν κόσμο για τον προορισμό τους.
Το Τρινιδάδ είναι ένα πανέμορφο παραλιακό χωριό, δημοφιλής τουριστικός προορισμός, όπου τα τουριστικά γραφεία σου κάνουν ένα πέρασμα συνήθως. Παρά το έντονο τουριστικό στοιχείο, ίσως πιο έντονο και από την Αβάνα, είναι εργαζόμενη πόλη συγχρόνως. Κάθε πρωί η πόλη σφύζει από κόσμο που πηγαίνει στη δουλειά του, και κάθε βράδυ στην ονομαστή Πλάζα Μαγιόρ στήνεται ένα ολονύχτιο πάρτυ με ζωντανά συγκροτήματα.
Εκεί είχαμε την τύχη να μπούμε και στα γραφεία μιας Επιτροπής υπεράσπισης της Επανάστασης (C.D.R.), που υπάρχουν στις γειτονιές. Μας υποδέχτηκαν και μας άφησαν να τραβήξουμε φωτογραφίες.
Από το Τρινιδάδ αποφασίσαμε να επισκεφτούμε το μνημείο του Τσε, στην Σάντα Κλάρα.. Με την βοήθεια ενός Κουβανού που διέθετε αυτοκίνητο, που προσφέρθηκε να μας πάει, επί πληρωμή φυσικά. Έτσι την άλλη μέρα επιβιβαστήκαμε σε μια «λιμουζίνα», ένα παλιό Μόσκοβιτς, που τα πίσω παράθυρα ήταν σταθερά, και για χερούλια είχε σύρματα.
Πήγαμε από μια διαδρομή μέσα από τα βουνά Εσκαμπρέι, (εκεί που έδρασε ο Τσε), και όπου γυρνούσε το μάτι σου υπήρχαν ταμπέλες τεράστιες με τα συνθήματα της επανάστασης: «Επανάσταση σημαίνει αξιοπρέπεια», «Πατρίδα είναι η ανθρωπότητα» και πολλά άλλα.
Φτάνοντας στην Σάντα Κλάρα, την Πανεπιστιμιούπολη της Κούβας, σταματήσαμε να ρωτήσουμε κάποιον περαστικό που είναι το μνημείο του Τσε. Ο περαστικός σχεδόν έκατσε προσοχή, διόρθωσε τον οδηγό μας, λέγοντας του «το μνημείο του Κομαντάντε Τσε», και του έδωσε τις απαραίτητες οδηγίες.
Η άφιξη στο μνημείο σε αφήνει άφωνο. Είναι σε μια τεράστια πλατεία. Χωρίς να έχει τίποτα απρόσιτο ή μεγαλοπρεπές(όπως συμβαίνει συνήθως με τα μνημεία), είναι απλό και πολύ επιβλητικό. Γιατί τιμούν τον δικό τους άνθρωπο.
Το άγαλμα του Τσε, είναι στημένο πάνω σε μεγάλους μαρμάρινους ογκόλιθους, οι οποίοι είναι σκαλισμένοι με παραστάσεις από την ζωή του στο βουνό, κατά την διάρκεια του αντάρτικου. Στην πίσω μεριά βρίσκεται το Μαυσωλείο και το μουσείο. Το Μαυσωλείο είναι πολύ σεμνό και η επίσκεψη σου εκεί είναι σαν να επισκέπτεσαι τον τάφο κάποιου πολύ κοντινού σου προσώπου. Αυτό εκλαμβάνεις από την αντιμετώπιση της κοπέλας που είναι στην πόρτα. Σε προτρέπει να μην μιλάς όσο θα βρίσκεσαι μέσα. Δεν παραλείπει φυσικά να σε ρωτήσει από πού είσαι, όπως και σε κάθε κρατικό μουσείο που επισκέπτεσαι στην Κούβα.
Για ώρα μετά, δεν θες να συζητήσεις τις εντυπώσεις σου. Τις θέλεις μόνο για σένα. Δεν μπορείς να τις εκφράσεις με λόγια, γιατί νομίζεις ότι θα χάσουν την σημασία τους.
Επόμενος προορισμός μας ήταν το Σαντιάγκο, νότια Κούβα.
Εξίσου όμορφο, από την αρχή σου δίνει την εντύπωση της πραγματικά εργαζόμενης πόλης, με ελάχιστο τουριστικό στοιχείο, σε σχέση με τις άλλες.
Με την βοήθεια της Κουβανής φίλης μας, περπατήσαμε σε πραγματικά πολύ φτωχές συνοικίες, κρίνοντας πάντα από την κατάσταση των σπιτιών, που είχαν όμως έντονα τα συνθήματα της επανάστασης, γραμμένα με το χέρι. Σ’ αυτές τις συνοικίες είναι και το πατρικό σπίτι του Κάστρο, όπου ακόμα μένουν εκεί μέλη της οικογένειάς του.
Η επίσκεψη στο στρατόπεδο Μονκάδα (την πρώτη αποτυχημένη στρατιωτική επίθεση που έκανε ο Κάστρο, και φυλακίστηκε και εξορίστηκε), είναι επίσης αξιοσημείωτη. Μας ανέλαβε ξεναγός, που δεν ήξερε λέξη αγγλικά, και τα καταλάβαμε όλα. Εκεί είδαμε και φωτογραφίες του Κάστρο στους δρόμους, μιας και ήταν ο κύριος χώρος δράσης του (Σιέρα Μαέστρα).
Αυτή ήταν μια γρήγορη ματιά, πάνω από την Αβάνα, το Πινάρ ντελ Ρίο, το Τρινιδάδ, την Σάντα Κλάρα, και το Σαντιάγκο της Κούβας. Κάναμε συνειδητή προσπάθεια να πάμε εκεί που δεν πάνε οι τουρίστες, όσο αυτό ήταν δυνατό.
Έχουμε επιστρέψει ένα χρόνο απ’ αυτό το ταξίδι και οι συζητήσεις εξακολουθούν να είναι έντονες και νοσταλγικές, σε σημείο να σχεδιάζουμε το επόμενο.
Στο επόμενο φύλλο, θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε κάποια γενικά στοιχεία από την ζωή των Κουβανών, που αποκομίσαμε από συζητήσεις μαζί τους.
Συνεχίζεται…..
Λουκία Κωνσταντίνου
